Sprężyna napędowa. „Szara myszka” mechanizmu zegarka

Użytkownicy zegarków, ani pewnie także i ich wielcy miłośnicy nie skupiają swej uwagi na istotnym przecież elemencie zegarka jakim jest sprężyna napędowa.
Nakręca się i zegarek (ten manualnie nakręcany) chodzi, nosi się i (ten nakręcany automatycznie) chodzi.

Dlaczego zegarek chodzi?

Może jednak warto zastanowić się, może warto wiedzieć, czemu zegarek zawdzięcza takie chodzenie?
To nie jest zdarzenie chwilowe. Zegarek chodzi 24 godziny na dobę, siedem dni w tygodniu i wszystkie dni roku i często kilkadziesiąt , albo i więcej lat.

Sprężyna napędowa

Za to, że zegarek chodzi odpowiedzialna jest między innymi sprężyna napędowa. Bez niej zegarka nie można byłoby używać!
Tyle, że sprężyna napędowa, to… nie jest taka prosta sprawa!

Sprężyna napędowa to taśma stalowa, która zwijając się przy nakręcaniu magazynuje energię potencjalną, a oddaje ją napędzając przekładnię chodu  i przez nią przekazując impulsy do oscylującego balansu rozpręża się.
Proste!
Proste do powiedzenia, ale nie do wykonania i do niezawodności tego elementu.

Pękanie sprężyn

Sprężyna zegara

Dzisiaj sprężyny zegarków praktycznie nie pękają, ale kiedyś pękanie sprężyny napędowej było bardzo częstym uszkodzeniem zegarów i zegarków. Ocenia się, że do lat sześćdziesiątych poprzedniego wieku, pęknięcie sprężyny z powodu zmęczenia materiału, było najczęstszym powodem zepsucia się mechanizmu. Do takiej awarii sprężyny dochodziło zwykle w końcowym momencie procesu nakręcania zegarka.

Sprężyna warstwowa

Dopiero specjalny sposób walcowania taśmy stalowej, w trakcie procesu produkcji sprężyny, powodujący powstanie układu warstwowego w strukturze wewnętrznej stali (sprężyna warstwowa), zminimalizował częstotliwość występowania tego uszkodzenia.

Bęben czyli puszka

Bęben ze sprężyną

Pękające sprężyny powodowały niszczenie mechanizmów. Sposób na to znalazł w roku 1760 niejaki Jean-Antoine Lépine. To on zastosował w mechanizmie ruchomy podobny do puszki bęben wewnątrz którego zamknął pracującą sprężynę napędową. Było to o tyle istotne, że zastosowanie bębna zmieniło zachowanie się mechanizmu w trakcie nakręcania (nie zanika moment napędowy), a sam bęben ograniczył przestrzeń zajmowaną przez rozwiniętą (lub pękniętą) sprężynę napędową.

Sprężyna S-ka

Sprężyna S-ka

Przed włożeniem do bębna, sprężyna napędowa współczesnego zegarka, w wyniku specjalnego sposobu hartowania (wstępnego naprężenia) ma ostatni swój zwój na kształt litery „S” (sprężyna „S-ka”). Taki sposób wykonania sprężyny zapewnia, że przy jej rozwijaniu się w bębnie, zewnętrzne zwoje układają się jako pierwsze na ściance bębna. Takie rozwiązanie zapewnia uniknięcie niebezpieczeństwa zakleszczenia się zwojów sprężyny w trakcie rozwijania.

Nawijarka sręzyn

Jak taki dziwoląg, jakim jest rozwinięta sprężyna włożyć do miniaturowego bębna?

Nawijarka sprężyny napędowej

Fabryka, to fabryka, oni mają na wszystko seryjne sposoby, ale jak sprężynę napędową do bębna ma włożyć każdy z naszych zegarmistrzów?
Wyjęcie sprężyny z bębna i czyszczenie każdego z elementów dla większości mechanizmów jest obowiązkiem
Dla włożenia sprężyny do bębna służy specjalne narzędzie. Przedstawiamy je na ilustracjach.

Wszystkie zegarki mechaniczne mają sprężynę, ale… nie wszystkie zegarki ze sprężyną są mechaniczne. Jeśli zegarek do swego działania wymaga przepływu prądu, to jest on już zegarkiem elektronicznym lub jakimś hybrydowym.

W ofercie naszego salonu znajdziemy zegarki mechaniczne nakręcane manualnie i z automatycznym naciągiem sprężyny (popularnie ale błędnie nazywane automatycznymi). O sprężynie napędowej można prowadzić jeszcze długie rozważania.
Nakręcać, czy nie nakręcać, jeśli zegarek jest nieużywany?
Jak wykonać sprężynę by się nie namagnesowała, co zakłóca pracę zegarka?

To dobre tematy są, ale… na kolejne rozważania 🙂

Władysław Meller