Namagnesowany zegarek? Porady z warsztatu zegarmistrza

Mimo że mechaniczne zegarki są dzisiaj odporne na…. wszystko,  to czasami ulegają namagnesowaniu. Na zgubne dla poprawnego funkcjonowania zegarka działania pola magnetycznego, narażone są stalowe elementy czasomierza, a znaczenie mają te z nich, które bezpośrednio, lub pośrednio wpływają na dokładność działania mechanizmu.

Zegarek odporny również na pola magnetyczne: Tissot Gentleman Automatic

Jak poznać namagnesowany zegarek?

Po pierwsze zegarek namagnesowany nie chodzi wcale, lub chodzi bardzo niedokładnie. Istnieje „domowy”, ale stosowany przez zegarmistrzów sposób rozpoznawania, że zegarek jest namagnesowany.

kompas

Dla takiej operacji można użyć zwykłego kompasu.

Zbliżając zegarek do stabilnie leżącego kompasu jego igła wyraźnie się odchyli.

Jak rozmagnesować zegarek?

Rozmagnesowanie zegarka jest na szczęście czynnością dość łatwą, nie wymagającą nawet wyjmowania mechanizmu z koperty, ale dla jej przeprowadzenia niezbędna jest wizyta w punkcie zegarmistrzowskim.

Dlaczego tak się dzieje?

W dzisiejszych zegarkach sprężyny włosowe zwykle wykonywane są z Nivaroxu – stopu metali, który reaguje na pole magnetyczne. Magnes przyciąga sprężynę wykonaną z Nivaroxu, ale metal ten nie namagnesowuje się trwale.

magnes i sprężyna włosowa
Magnes i sprężyna włosowa

Sprężyna włosowa nie namagnesowuje się trwale, czyli magnes (lub element namagnesowany) przyciąga włos, ale sam włos się nie namagnesowuje. Po zaniku działania magnesu włos pracuje bez zakłóceń.

Silne pole magnetyczne oddziałujące na zegarek mechaniczny może spowodować trwałe namagnesowanie się sprężyny napędowej, koła wychwytowego, kotwicy, czy stalowych elementów kół przekładni chodu.
Te namagnesowane elementy przyciągają sprężynę włosową zakłócając jej pracę.
Niezależnie od powyższego, namagnesowanie koła wychwytowego i kotwicy mogą prowadzić do niepoprawnego działania wychwytu zegarka.
Każdy z tych wpływów objawiać się może przykładowo poprzez bardzo silne śpieszenie się, lub spóźnianie zegarka, czy nawet zatrzymanie się mechanizmu.

Trochę wiadomości ogólnych

W pierwszych zegarkach noszonych najistotniejszymi takim elementami były: sprężyna włosowa i koło balansu. Stalowa sprężyna włosowa to ”oczywista oczywistość”, a jeśli chodzi o koło balansu, to dla wykonania go w formie bimetalowej – niwelującej wpływ zmiany temperatury na moment bezwładności, używano stali.

W kwestii wpływu pola magnetycznego na działanie zegarków istotną datą jest rok 1896, kiedy to do wykonania sprężyny włosowej balansu wynaleziono stop metali o nazwie Invar, wykonany na bazie niklu, a następnie w 1920 roku wzbogacono go i ulepszono, co przyczyniło się do powstania stopu o nazwie Elinvar.

Wraz z zastosowaniem tego specjalnego stopu  można było koło balansowe wykonywać ze stopu mosiądzu. Przy tego typu rozwiązaniu niezależnie od wykluczenia w tych elementach wrażliwej pod katem magnetyzmu stali, rozwiązano tez problem wpływu zmiany temperatury na dokładność działania zegarka. Wpływ zmiany gabarytów koła balansu wynikający ze zmiany temperatury, praktycznie równoważy się z wpływem wynikającym ze zmiany sprężystości sprężyny włosowej.

Mimo spełniania  wymogów stawianym zegarkom antymagnetycznym, dochodzi czasami do namagnesowania zegarka mechanicznego i błędnego jego działania także po zaniku pola magnetycznego.

kompas i telefon - działanie pola magnetycznego
Kompas i telefon – działanie pola magnetycznego

W ostatnich czasach najczęstszymi przypadkami silnego namagnesowania zegarka „w gospodarstwie domowym” jest oddziaływania kolumn głośnikowych, magnesów neodymowych i kuchenek indukcyjnych. Do namagnesowania czasami dochodzi także w trakcie przelotu samolotem, gdy zegarek (transportowany w bagażu) znajdzie się w obszarze magnetycznego wpływu silników samolotu.

Z powszechnym oddziaływaniem pól magnetycznych, mamy do czynienia właśnie przy głośnikach, a dotyczy to także telefonów komórkowych i laptopów, a magnesy chętnie stosowane są jako zamek.

Jaka jest „niemagnetyczna” przyszłość zegarków mechanicznych?

Elementy wykonane z krzemu
Elementy wykonane z krzemu

Przełomem w aspekcie antymagnetyczności zegarków będzie na pewno upowszechnienie się stosowania elementów wykonanych z krzemu (sprężyna włosowa, koło wychwytowe i kotwica), który to materiał w układzie okresowym pierwiastków jest klasyfikowany jako półmetal i nie reaguje na pola magnetyczne.

Firma Tissot posiada więcej modeli z tak zastosowanym rozwiązaniem, a przykłady można znaleźć tutaj.

Władysław Meller